Geert Driessen werkte tot 2017 als onderzoeker bij de Radboud Universiteit in Nijmegen en is sindsdien zelfstandig onderzoeker. Zijn deskundigheid ligt op het gebied van onderwijsachterstanden. Hij publiceerde daar vele artikelen en boeken over. Zijn kritiek samengevat: er wordt enorm veel geld uitgegeven aan VVE, zonder dat de effectiviteit daarvan wetenschappelijk is aangetoond.

Onderzoek in Nederland

In Nederland werd de effectiviteit van VVE-programma’s in 2015 onderzocht door Ruben Fukkink en zijn collega’s. Het ging om een meta-studie: een studie waarin het gezamenlijke effect van 21 Nederlandse studies naar VVE-programma’s werd samengebracht. Sommige mensen herinneren zich nog wel dat Ruben Fukkink op de nationale televisie ronduit verklaarde dat het effect van de VVE-programma’s ‘nul’ was. Sindsdien is het eigenlijk redelijk stil gebleven. En: de overheid ging door met het investeren in voorschoolse educatie.

Amerikaans onderzoek niet vergelijkbaar

Reden voor Geert Driessen om eens goed te kijken naar de Amerikaanse voorlopers van onze programma’s en hoe die evaluaties eigenlijk zijn uitgevoerd. Daar bleek nog wel wat op af te dingen, vertelt hij. ‘Het aantal kinderen dat gevolgd werd, was uitermate klein. Uiteindelijk bleven er nog maar zo’n veertig over. Op basis daarvan kun je geen grote conclusies trekken. Het ging bovendien alleen om Afro-Amerikaanse kinderen en in de Perry Preschool-groep ging het zelfs om kinderen met een IQ van 70-75, ofwel zwakbegaafde kinderen. Dat zijn geen kinderen die in Nederland in de VVE terecht komen. Voornamelijk kinderen van zwarte, alleenstaande, zeer laag opgeleide jonge moeders zijn onderzocht en gevolgd.’

Verschillen met de VS

Andere verschillen: in Nederland gaat het vaak om kinderen die thuis een andere taal spreken. In de VS spraken de programma-kinderen thuis ook al Engels. Verder waren er verschillen in het aantal uren dat kinderen deze programma’s volgden en in de beroepskracht-kindratio. Ook de mate van ouderbetrokkenheid is daar heel anders.’ Driessen is dan ook verbaasd dat deze programma’s nog steeds worden opgevoerd als succesvol, terwijl ze in de oorspronkelijke Amerikaanse opzet voor Nederland onrealistisch zijn. En bovendien onbetaalbaar: deelname aan Abecedarian kostte $120.000 per kind. ‘Er wordt tot op de dag van vandaag gerefereerd aan Nobelprijswinnaar James Heckman, die op basis van dubieuze effectiviteitsstudies van deze programma’s zegt dat je iedere geïnvesteerde dollar dubbel en dwars terugverdient. Dat kun je echt niet vertalen naar de huidige situatie in Nederland: er zijn enorme verschillen tussen de huidige en toenmalige programma’s en bovendien is de doelgroep in Nederland volstrekt anders dan de Afro- Amerikaanse gemeenschap in de jaren zestig.’

Geen goede Nederlandse studies

Zijn er dan na 2015 geen onderzoeken meer geweest naar de effectiviteit van de Nederlandse VVE-programma’s? ‘Je hebt het pre-COOL-onderzoek. Dat is weliswaar een fraai onderzoek, maar daar is niet specifiek naar het effect van bepaalde VVE- programma’s gekeken. Er zijn wel relaties geconstateerd tussen de achterstanden van kinderen, het ouderlijk opleidingsniveau, de etnische herkomst en het volgen van VVE-programma’s, maar dat is niet gerelateerd aan het aantal uren en jaren dat een kind een specifiek programma heeft gevolgd. Dat is wel een manco van het onderzoek.’ Driessen vertelt dat er ook enkele studies zijn gedaan naar de werking van de twee belangrijkste Nederlandse programma’s, Piramide en Kaleidoscoop, maar dat dit geen goede onderzoeken zijn.