Aicha el Ouardani is eigenaar van Aicha Training & coaching en daarnaast ook mentorcoördinator van het project School’s Cool. Ze heeft ruime ervaring als pedagogisch adviseur en is ervaringsdeskundige als het gaat om meertaligheid. Ze legt graag uit waarom het een verrijking is als kinderen meerdere talen spreken. ‘Vroeger kregen ouders het advies om vooral zo veel mogelijk Nederlands met hun eigen kinderen te praten, ook als dit niet hun eerste taal was. De gedachte hierachter was dat het kind hierdoor sneller Nederlands leerde. Toch is het ook belangrijk dat er ruimte is voor de eigen taal. Dit is goed voor de identiteitsontwikkeling en het zelfvertrouwen van het kind. Als een kind zijn taal niet mag spreken kan het idee ontstaan dat een gedeelte van hem of haar er niet mag zijn. Natuurlijk is het zeker belangrijk om deze kinderen in aanraking te laten komen met de Nederlandse taal. Toch is het ook fijn als kinderen thuis of ergens anders ook hun eigen taal kunnen spreken. Het is nu eenmaal onlosmakelijk verbonden met wie ze zijn.’

Taalachterstand of niet?

Volgens Aicha kan er binnen de kinderopvang nogal eens wat verwarring ontstaan als het gaat om anderstalige kinderen. ‘Wanneer deze kinderen opvallend gedrag vertonen, zoals onduidelijk of weinig praten, wordt al snel gedacht dat ze een taalachterstand hebben. Daarmee bedoel ik een taalachterstand in algemene zin. De gedachte is vaak dat deze kinderen zich ook in hun moedertaal niet verstaanbaar kunnen maken. Soms gaan we er te snel vanuit dat een kind thuis hetzelfde gedrag vertoont. Dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Het kan namelijk ook gewoon zo zijn dat dit kind de Nederlandse taal nog niet machtig is.’

Ligt het alleen aan de taal?

Toch moet je volgens Aicha als pedagogisch professional ook alert zijn op andere zaken die kunnen meespelen. ‘Opvallend gedrag bij kinderen hoeft natuurlijk niet altijd alleen maar aan de taal te liggen. Als een kind het thuis moeilijk heeft, kan er in zijn hoofd nog maar weinig informatie bij. Dit kan effect hebben op het gedrag van het kind en kan de taalontwikkeling stagneren.’

Thuis een heel ander kind

Aicha legt uit hoe je erachter komt wat er precies speelt. ‘Allereerst is het ontzettend belangrijk om nauw contact met ouders te hebben. Zorg ervoor dat je de thuissituatie in kaart hebt. Ga na welke taal er thuis wordt gesproken en vertel welk gedrag het kind laat zien op de groep. Kunnen ouders zich hierin herkennen? Vaak verstaan ouders hun eigen kind heel goed, maar geldt dit ook voor andere familieleden? Kunnen ooms, tantes, neefjes en nichtjes ook een gesprek met hem of haar voeren in de moedertaal? Het kan ook zijn dat het kind thuis goed Nederlands spreekt maar dit bij jou op de groep niet laat zien.’

Emotioneel veilig voelen

Aicha heeft daar wel een voorbeeld van. ‘Een keer vroeg een school mijn advies over een meisje dat in de klas tegen niemand praatte. Wanneer er iets aan haar werd gevraagd, hield ze haar lippen stijf op elkaar en ook met andere kinderen had ze nauwelijks contact. Ze maakte een teruggetrokken indruk. Leraren maakten zich zorgen en gingen het gesprek aan met de ouders. De moeder herkende zich totaal niet in het gedrag van haar kind, de lerares kon niet geloven dat ze thuis totaal ander gedrag liet zien en daar wel praatte. Ik vroeg die moeder om haar dochter thuis te filmen, zodat de juf dit kon zien. Die zag in de video inderdaad dat het thuis een heel ander kind was. Het meisje sprak daar namelijk met haar broer en zus in het Nederlands en ook in haar moedertaal kwebbelde ze wat af. Waar dit kind dus overduidelijk tegenaan liep, was dat ze zich nog niet emotioneel veilig genoeg voelde om zich te uiten in de klas.’

Emotionele veiligheid

Aicha heeft een aantal tips om rust en houvast te bieden, zodat kinderen zich emotioneel veilig gaan voelen. Het is belangrijk dat ieder kind zichzelf kan herkennen op de groep. Dit kun je natuurlijk doen met poppen in verschillende kleuren, maar verdiep je ook eens in de cultuur. Zijn er bepaalde liedjes of dansjes die je kunt opzetten? Misschien kun je een leuk theeserviesje uit dit land aanschaffen of is er bepaalde feestkleding te vinden. Betrek ouders hier ook bij, die vinden het meestal fijn dat er aandacht aan hun cultuur wordt besteed. Herkenning voor de kinderen is vaak al voldoende. Die oogjes gaan gelijk twinkelen als je bijvoorbeeld drie woorden uit hun taal kent.’

Werk met plaatjes

Als de emotionele veiligheid op orde is, kun je de volgende stap zetten: help de kinderen om zich te uiten in het Nederlands. ‘Als een kind iets wil vertellen, maar hij komt er niet uit, vraag hem dan om het aan te wijzen’, vertelt Aicha. ‘Loop met het kind mee en laat weten dat je luistert. Je kunt ook met plaatjes werken, zodat ze kunnen aanwijzen wat er wordt bedoeld. Vooral voor deze kinderen is het noodzakelijk om te werken in kleine groepjes en individuele activiteiten aan te bieden.’

Erken dat ze er mogen zijn

Volgens Aicha hoef je het allemaal niet heel groot aan te pakken. ‘Kleine dingen kunnen al het verschil maken. Uiteindelijk draait het erom dat je laat blijken dat je de kinderen ziet. Dat je erkent dat ze mogen zijn wie ze zijn, zodat ze zich op de best mogelijke manier kunnen ontwikkelen.’