Hanke Lange is adviseur op het gebied van toezicht. Recent deed ze onderzoek naar de rollen van toezichthouders en bestuurders en veranderingen daarin. Zij concludeerde dat Raden van Toezicht (RvT’s) of Commissarissen (RvC) steeds dichter naar de bestuurder toe kruipen. Veel bestuurders vinden die toegenomen betrokkenheid van hun RvT of RvC prettig. Anderen hebben toch bedenkingen; zij wijzen op het risico van rolvervaging.

Rolverdeling

Ileen Purperhart is bestuurder van Hestia Kinderopvang en daarnaast ook lid van de RvT van twee schoolbesturen en bestuurslid van de beroepsvereniging directeuren in de kinderopvang (bdKO). Zij kent dus de verschillende rollen. ‘Een goede samenwerking begint bij de duidelijkheid over de rolverdeling’, zegt ze. ‘Zeker als je zelf ondernemer bent, heb je soms de neiging om als lid van de RvT op de stoel van de bestuurder te gaan zitten omdat je denkt dat je het beter weet. Vooral als jouw ervaring en deskundigheid ligt op het gebied waar je RvT-lid bent.’ Ze vindt dan ook dat je beter op zoek kunt gaan naar mensen in je RvT die juist geen verstand hebben van de portefeuille die ze krijgen. ‘Die kunnen vanuit een nieuwsgierige rol vragen stellen en met een frisse blik naar de organisatie kijken.’

Kritische vriend

‘Als lid van de RvT mag je best even tegen de bestuurder aan schurken, maar beter is het om nieuwsgierig, onderzoekend en informerend te zijn, zoals een kritische vriend. Het is echt verkeerd om op de stoel van bestuurder gaan zitten, want hoe kun je nou gaan toezien op wat je zelf besloten hebt?’, zegt Ileen. Ze vertelt dat in principe de bestuurder en de RvT het eens moeten worden over een meerjarenplan; vervolgens is het aan de bestuurder om dit plan uit te voeren. ‘Als de bestuurder zich daar niet aan houdt, kan de RvT hem of haar terugfluiten. De bestuurder bestuurt en de RvT kan bijsturen en vragen stellen.’

Zelfevaluatie in de RvT

De rolverdeling tussen de verschillende partijen is beschreven in de governancecode en statuten. ‘Maar de vraag is: hoe werkt het in jouw praktijk? Zeker als het niet helemaal lekker loopt, is het belangrijk om die rolvastheid te hebben. Als het goed is, reflecteert de RvT ook op zichzelf en bevragen de leden elkaar kritisch. Er zou jaarlijks een reflectiemoment of zelfevaluatie moeten plaatsvinden binnen de RvT.’

Kwetsbare positie

Soms is er een verschil van inzicht en dan heeft de bestuurder een kwetsbare positie. De RvT is immers de werkgever. Welke checks en balances zijn er om die kwetsbare positie van de bestuurder te beschermen? Ileen: ‘In principe is goed beschreven hoe de RvT de werkgeversrol moet invullen. Maar het blijft mensenwerk en er kunnen zaken verkeerd lopen. Er zou meer bijscholing mogen komen over hoe de RvT invulling geeft aan goed werkgeverschap. Dan weet je hoe je zaken moet bespreken en welke herstelkansen er zijn. Aan beide kanten valt hier wel iets te leren.’

Gang naar de rechter

Als een RvT echt niet goed functioneert, is er geen orgaan dat daar in de kinderopvang op toeziet en corrigerend kan optreden. Dan rest de gang naar de rechter of de Ondernemerskamer. Dat is een ingrijpende stap die veel tijd vergt en ook flink in de papieren kan lopen. Bestuurders die een onoverbrugbaar conflict met hun RvT hebben, kiezen dan meestal voor de optie om met een aantal maanden salaris op zak te vertrekken. Vaak met een contract waarin staat dat ze er niet over mogen praten. Ileen vindt dat geen goede oplossing. ‘Ja, zo’n procedure bij de Ondernemerskamer kost geld. Maar de bestuurder wegsturen met een zak geld is ook duur. En je laat dan wel de organisatie met een probleem achter. Zorg dat je steun hebt vanuit de organisatie en ga de strijd aan.’

Veel te verliezen

Ook emeritus hoogleraar Goos Minderman vindt de gang naar de Ondernemerskamer de beste keuze als het gaat om onoverbrugbare verschillen van inzicht. Volgens hem hebben RvT-leden daar heel wat te verliezen.