We beginnen de zoektocht naar antwoorden bij aanbieders van warme lunches, maar spreken ook met de voedingsdeskundige van Partou en krijgen als kers op de taart nog bruikbare tips van een onderzoeker om kinderen minder pesticiden te laten eten – ook zónder dat je daarvoor over moet op biologisch.

Ouders zijn geschrokken

Spoony – tot voor kort was dat Madaga – is één van de grootse aanbieders van warme lunches in de kinderopvang. Oprichtster Ingrid Keller begrijpt heel goed dat ouders zijn geschrokken van de uitzending over babyvoeding: ‘Weinig mensen weten eigenlijk iets van alle regels die komen kijken bij babyvoeding. Dat wat je in de winkel kan kopen, niet gegarandeerd goed genoeg is voor je baby: dat is eigenlijk heel triest en is de hele reden achter dit bedrijf. Je wilt als ouder het beste voor je baby en opgroeiende kindje en je wilt daarbij kunnen rekenen op mensen die je helpen om je kind gezond op te voeden.’

Honderd procent biologisch

Keller begon daarom ruim vijftien jaar geleden met een honderd procent biologisch assortiment: ‘Als je professioneel babyvoeding gaat koken, moet je aan wetgeving voldoen’, legt ze uit, ‘en biologisch was de meest betrouwbare manier. Die wetgeving is echt heel streng: het gaat niet alleen om pesticiden, maar ook om samenstelling op het gebied van voedingswaarden en allerlei andere parameters die je thuis niet kan controleren zoals in een grote keuken. Daarom heeft onze kwaliteitsafdeling een proces opgezet om maaltijden te realiseren “net als thuis”, maar dan vanuit de fabriek.’

Afspraken met boeren

Omdat niet iedereen budget heeft om te betalen voor biologische ingrediënten, heeft Spoony later ook een lijn ontwikkeld voor kinderen ouder dan één jaar: een lijn die niet volledig biologisch is. Dat neemt niet weg dat ook de niet-biologische ingrediënten in die lijn aan strenge eisen voldoen, zegt Keller: ‘Wij werken uitsluitend met leveranciers die kunnen aantonen dat hun producten voldoen aan de strenge wetgeving omtrent babyvoeding. En alle maaltijden voor onder de één jaar zijn bij ons honderd procent biologisch en SKAL gecertificeerd.’

‘De groenteboer om de hoek kan niet de juiste inschatting maken om voor de veiligheid van kinderen te zorgen’

Bepaalde ingrediënten, waarvan ze “een goede stroom” hebben, gebruikt Spoony ook in hun niet-biologische menu’s. ‘Hoe meer we groeien, hoe meer we onze eigen biologische ingrediënten en afspraken met onze eigen boeren kunnen uitbreiden. Net zoals de bekende producenten van de potjes babyvoeding doen. Hoe meer we groeien, hoe meer invloed we kunnen hebben op de keten en hoe haalbaarder de prijs van een menu voor ieder kind wordt.’

Lokale groenteboer

Keller heeft met Spoony als missie om ieder kind binnen één generatie te laten genieten van gezond eten. Ze vindt dan ook dat voeding heel serieus genomen moet worden in de kinderopvang, en ziet dat goede bedoelingen niet altijd goed uitpakken: ‘Als je als kinderopvang de verantwoordelijkheid neemt om kinderen te voeden, en je wilt dat goed doen, dan vraagt dat expertise. Sommige kinderopvanglocaties kopen groente in de supermarkt of bij de lokale groenteboer met allerlei goede bedoelingen – maar “duurzaam bij de groenteboer om de hoek” is niet altijd de beste keuze vanuit de gezondheid van de kinderen. Want die groenteboer kan niet de juiste inschatting maken om voor de veiligheid en kwaliteit voor kinderen te zorgen.’

Moekes Maaltijd

Ook Moekes Maaltijd, een andere aanbieder van warme lunches in de kinderopvang, vertelt er graag meer over. ‘Om te beginnen’, zegt eigenaar Maartje Guikers, ‘moet je ouders en verzorgers die ervoor kiezen om groentes te geven aan kinderen, sowieso al een applaus geven. Want heel veel kinderen krijgen nog steeds te weinig groente.’

Biologisch minder goed verkrijgbaar

Dat gezegd hebbende, vond Guikers de aflevering over babyvoeding niet verrassend: ‘Ik weet natuurlijk hoe het in de praktijk werkt: we hebben heel strakke wet- en regelgeving waaraan we ons moeten houden. Die wetgeving geldt voor kinderen van nul tot drie jaar. Wij maken van elk ingrediënt waarmee we koken een grondstoffenanalyse waarmee de kans op diverse gevaren wordt ingeschat. Op basis van deze gevaren kies je je leveranciers. De analyse moet altijd up-te-date moet zijn, daar let de NVWA (Nationale voedsel- en warenautoriteit) ook op.’ De normen voor kinderen ouder dan drie jaar, zijn dezelfde als die voor volwassenen, legt ze uit. Standaard kiezen voor biologisch ziet zij niet als de juiste route: ‘Je voldoet weliswaar sneller aan de normen, maar biologisch is minder goed verkrijgbaar en de kwaliteit is niet altijd optimaal. Grote hoeveelheden zijn ook niet altijd voorhanden. Een regulier wortelblokje is soms kwalitatief beter dan een biologisch wortelblokje, dus we maken daarin wel keuzes.

Alternatief voor biologisch

Voor kinderen jonger dan drie jaar werkt Moekes Maaltijd voornamelijk met biologische groenten die goed verkrijgbaar zijn, zoals tomaat, pompoen en doperwten. ‘Maar we gebruiken natuurlijk nog veel meer: al onze rijst en peulvruchten zijn bijvoorbeeld ook biologisch. Je moet goed kijken: wat is kwalitatief goed en wat is minder – wat koop ik dus biologisch in en is er dan een alternatief dat ook aan de wet- en regelgeving voldoet? Voor ons is het eigenlijk heel simpel: alles dat we gebruiken, moet langs die meetlat.’

Tommy Tomato

KinderopvangTotaal vroeg ook nog twee andere aanbieders van warme lunches in de kinderopvang naar hun werkwijze: Tommy Tomato en EetKomeet. Tommy Tomato laat weten dat zij geen menu’s voor onder de één jaar maken; op de vraag aan welke eisen de maaltijden voor peuters precies voldoen, heeft de redactie van KinderopvangTotaal tot op dit moment nog geen antwoord ontvangen.

EetKomeet

EetKomeet reageerde uitgebreider per mail: ‘Zoals bekend moet babyvoeding voldoen aan zeer strikte regels wanneer je dit als voedselproducent wilt aanbieden. Om deze reden bieden wij bij Eetkomeet geen babymaaltijden aan in die hoedanigheid. Hiervoor zijn er inderdaad de potjes en andere leveranciers die babyvoeding aanbieden in verschillende leeftijdscategorieën. Echter bieden wij wel warme maaltijden voor kinderen aan die specifiek zijn samengesteld en afgestemd op de wensen en behoeften van kinderen. Dit betekent o.a. veel verse groenten, verschillende smaakcombinaties en niet meer dan de toegestane hoeveelheid zout.’

Controle

Volgens Ingrid Keller van Spoony is het bij sommige nieuwkomers in de kindervoedingbranche de vraag of zij voldoen aan de eisen voor babyvoeding. Zonder namen van aanbieders te noemen, waarschuwt ze: ‘Er zijn aanbieders die niet uitsluitend voor kinderen koken. Zij zijn bijvoorbeeld begonnen voor volwassenen en zijn later uitgebreid naar kinderen. Als je enkel voor kinderen kookt, is er volop controle. Maar die controle is niet per se hetzelfde bij bedrijven die ook voor volwassenen koken.’

Reguliere groentes voldoen soms ook

Het lastige aan het vraagstuk wel-of-niet-biologisch, vindt Guikers van Moekes Maaltijd: ‘Omdat wij volume draaien, zijn veel biologische ingrediënten voor ons bereikbaar. Maar het lijkt nu bijna alsof het fout is om kinderen te voeden met gangbare groenten uit de supermarkt. Dat idee is niet terecht. Want sommige “reguliere” groenten wel gewoon aan de strenge richtlijnen: niet voor alle groente en fruit worden namelijk even veel pesticiden gebruik.‘

Pesticiden Eetwijzer

Welke groenten- en fruitsoorten veel en weinig (residuen van) pesticiden bevatten, is eenvoudig na te gaan met de onlangs gepubliceerde Pesticiden Eetwijzer die vorige maand voor de Nederlandse markt gepubliceerd werd op basis van analyses van de NVWA van de afgelopen drie jaar. Margriet Mantingh is onderzoeker en voorzitter bij PAN-Netherlands, de organisatie achter de Eetwijzer. Als het aan haar zou liggen, zouden alle kinderen in de kinderopvang – sowieso in de leeftijd van nul tot drie – alleen biologische en dus onbespoten groente en fruit krijgen. ‘Voor de leeftijd van nul tot drie is een heel duidelijke richtlijn voor producenten van babyvoeding: dat de basisstoffen – dus ook de groente daarin – heel weinig pesticiden mogen bevatten. Er bestaat zoiets als een ‘Acceptabele Dagelijkse Inname’, de ADI, van pesticiden; de wetenschappers die zich hiermee bezighouden, zien teveel onzekerheden voor de meest kwetsbare groep en leggen de grens daarom laag.’ Mantingh ziet weinig verschil met producenten van babyvoeding of kinderopvangorganisaties die kinderen voeden: ‘Of je het nu in een potje stopt of zelf op een bord legt, maakt dan niet echt uit.’

Appels bij Partou

Bij kinderopvang Partou, met zo’n 900 locaties een van de grootste kinderopvangorganisaties van Nederland, kwam ook een aantal vragen van ouders binnen. ‘Al bleef het aantal dat bij het servicekantoor binnenkwam, wel beperkt’, weet Partou’s voedingsdeskundige Helen Faasse. Op zo’n 150 locaties biedt Partou een warme lunch aan van Spoony, en daarvoor is bij steeds meer locaties animo. Faasse vindt het belangrijk dat het onderwerp aandacht krijgt en licht daarom ook graag het voedingsbeleid toe: ‘Naast onze warme lunch, maken we samen met de afdeling Inkoop ook stappen om meer biologische producten aan te bieden via de bestellijsten. Neem bijvoorbeeld appels: een fruitsoort die bekend staat als bespoten, maar die wel veel op de opvang gegeven wordt. Als er op locaties vraag is naar de biologische variant, hebben wij de mogelijkheid om deze te bestellen. Maar omdat Partou zo groot is, gaan dit soort aanpassingen stap voor stap. We moeten natuurlijk kijken waar er onder ouders een wens leeft voor biologisch, want een verandering kan ook effect hebben op het uurtarief.’

Vaak aanbieden

Partou heeft samen met Wageningen University in een eerder stadium juist onderzoek gedaan naar hoe kinderen beter gestimuleerd kunnen worden in het eten van groente. ‘Omdat maar vier op de tien kinderen voldoende groente en fruit binnenkrijgen. De oplossing bleek heel simpel: je moet het vaak aanbieden, en niet alleen op één manier, maar op meerdere manieren. Als je iets twee keer zoveel aanbiedt, wordt het twee keer zoveel gegeten. Wat we nu bij een broodmaaltijd doen, bijvoorbeeld bij de hummus of pindakaas, is er rauwkost bij aanbieden. En later in de middag maken we een groentebuffetje, waarvan ook de bso-kinderen kunnen eten.’

Vers boven biologisch

Faasse legt uit waarom Partou als grote organisatie vooralsnog “vers” verkiest boven biologisch: toegankelijk zijn voor iedereen – denk aan de uurprijs – terwijl je een hoge kwaliteit opvang biedt, heeft namelijk de hoogste prioriteit. ‘De vraag is natuurlijk altijd: wat is de waarheid en waar doe je goed aan? We volgen hierin de adviezen van het Voedingscentrum. Je kunt natuurlijk van alles aanbieden, maar dan gaan ook de kosten omhoog. Het moet reëel zijn, dus we proberen keuzes te maken. Vooralsnog gaan we er vanuit dat de voeding voor de kleintjes bij ons binnen de normen valt. Natuurlijk blijft biologische voeding een onderwerp waar we het over hebben, ook in het kader van duurzaamheid. Voor de toekomst kan ik niet uitsluiten dat we ooit wel overstappen, maar voor nu vinden we het het belangrijkste dat kinderen groentes eten en dat ook in pure vorm leren eten. Maar als de inzichten veranderen, moeten wij daar als organisatie en als branche ook goed over nadenken.’

Advies aan kinderopvangorganisaties en pm’ers

Aan kinderopvangorganisaties en pm’ers die zich nu afvragen waaraan ze goed doen, adviseert Margriet Mantingh van PAN, wanneer biologische groente en fruit niet haalbaar zijn, om in de Eetwijzer te kijken welke groente en fruit weinig belast zijn met pesticiden. ‘Appels en komkommers moet je bijvoorbeeld zeker schillen; alleen wassen helpt niet. Door te schillen verwijder je in ieder geval een gedeelte van de pesticiden. Ja, er zitten vezels in de schil, maar die vezels kun je dan beter uit volkoren producten halen.’ Tekst gaat verder onder de foto

Overigens hoeft biologisch niet altijd veel duurder te zijn, denkt Mantingh: ‘”Biologisch is te duur” is iets dat vooral in het hoofd zit van mensen. Het ligt ook aan het seizoen. Een biologische appel hoeft in de herfst nauwelijks duurder te zijn dan een gangbare appel. Bovendien kun je als organisatie ook afspraken maken of kortingen krijgen.’

NVWA: niet afdwingen

De Nationale Voedsel- en Warenautoriteit laat weten dat babyvoeding – waaronder babypotjes – weliswaar moet voldoen aan diverse algemene EU-regels, maar dat er niets wettelijk vastgelegd staat voor als je zelf eten bereid in een kinderdagopvang. ‘En dus kan je het ook niet afdwingen’, aldus een woordvoerder.